Sosyal Medya Bağımlılığı Nedir?

Günlük hayat rutinlerinin internet ortamına taşınması ile son yıllarda sosyal medya kullanımında yoğun bir artış görülmektedir. İnternet servislerinin bir uzantısı olan sosyal medya servisleri insanların hayatında gün geçtikçe daha büyük yer edinmekte ve bu artan aktivite sonucu da bireylerin sosyal medya kullanımı ivmelenerek artmaktadır. Bu yoğun kullanım birçok alanda kolaylık ve pratiklik sağlayarak insan hayatına olumlu katkılar yaparken, bir yandan da bir patoloji geliştirme ihtimalini arttırmaktadır.

İnternet bağımlılığının bir uzantısı olarak görülen ve pek çok ortaklığa sahip sosyal medya bağımlılığı birçok farklı tanıma sahip olsa da bu tanımlardaki ortaklık, bireylerin işlevselliklerini bozacak ve uzaklaşıldığında bireyde kaygı yaratacak düzey ve biçimde sosyal medya servisi kullanımı olarak görülmektedir (Nakaya, 2015). Birçok bağımlılıkta görüldüğü gibi sosyal medya bağımlılığında da duygudurum modifikasyonu, dikkat/ilgi çekicilik, tolerans geliştirme, yoksunluk durumları, bağımlılık sonucu ortaya çıkan çatışma ve nüksetme gibi benzer örüntüler görülmektedir. Bireyler sosyal medya servislerinde zaman geçirerek duygu durumlarını daha olumluya çevirme, bilişsel-davranışsal ve duygusal açıdan meşgul olma, yaşanılan bu duygusal tatmini tekrar aynı şekilde sağlayabilmek için sosyal medya kullanım zamanı ve dozunu arttırma, sosyal medyadan uzaklaştırıldığında ya da kullanımı kısıtlandığında istenmeyen fiziksel ve duygusal semptomlar gösterme, bağımlılıktan kaynaklanan kişilerarası ilişkilerde bozulma ve bırakma sonrası kısa bir sürede yeniden yoğun sosyal medya kullanımı gibi diğer biyolojik bağımlılık türlerinde alışılagelmiş bağımlılık örüntüsü yaşarlar (Kuss ve diğerleri, 2011).

Yapılan çalışmalarda sosyal medya bağımlılığının ortaya çıkmasında birçok temanın belirginleştiği görülmüştür. Turel ve Serenko’nun (2012) çalışmasına göre, bilişsel davranışçı açıdan sosyal medya bağımlılığı birçok çevresel faktör tarafından daha güçlü hale gelen uyumsuz bilişler tarafından ortaya çıkar. Sosyal beceri bakış açısına göre ise sosyal medya bağımlılığı bireyin öz sunum becerileri açısından daha yetersiz oluşu ve buna bağlı olarak yüzyüze olmayan sanal iletişimi tercih etmesi ile tetiklenir (Appel ve Gnambs, 2019). Son olarak sosyobilişsel perspektife göre sosyal medya bağımlılığı, bireylerin eksik internet yeterlilikleri ve internette öz regülasyonları ile internetten olumlu beklentilerin birleşmesi ile ortaya çıkar (Hong ve diğerleri,2019). Birçok bağımlılıkta da görüldüğü gibi sosyal medya kullanımının bir tehlike haline gelmesine ilişkin bir önemli faktör de bireylerin sosyal medyayı streslerini azaltmak ve iyi oluş hallerini arttırmaya bir araç olarak görmeleri olarak belirtilir. Özellikle gerçek hayatta sosyal etkileşim konusunda daha zayıf olarak nitelendirilen bireyler için sosyal medya kendine yeterlik ve tatmin açısından birçok unsur barındırır ve bireyin bu unsurları ödül olarak nitelendirmesi ile daha çok sosyal medya kullanımı içerisine girmesi ile sosyal medya bağımlılığı için elverişli bir ortam oluşur (PrizantPassal ve diğerleri, 2016).

Uzman Klinik Psikolog

Çağıl Ünal Meral

Kaynak:

-Aktan, E. (2018). Üniversite öğrencilerinin sosyal medya bağımlılık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Erciyes İletişim Dergisi, Vol. 5(4), 405-421.

-Appel, M. ve Gnambs, T. (2019). Shyness and social media use: A meta-analytic summary of moderating and mediating effects. Computers in Human Behavior, Vol. 98, 294- 301.

-Casale, S., Rugai, L. ve Fioravanti, G. (2018). Exploring the role of positive metacognitions in explaining the association between the fear of missing out and social media addiction. Addictive Behaviors, Vol. 85, 83-87.

-Hong, W., Liu, R., Oei, T., Zhen, R., Jiang, S. ve Sheng, X. (2019). The mediating and moderating roles of social anxiety and relatedness need satisfaction on the relationship between shyness and problematic mobile phone use among adolescents. Computers in Human Behavior, Vol. 93, 301-308.

-Kuss, D.J. ve Griffiths, M. D. (2011). Online social networking and addiction- A review of the psychological literature. Int. J. Environ. Res. Public Health, Vol. 8(9), 3528- 3552.

-Kuss, D.J., Griffiths, M. D., Karila, L. ve Billieux, J. (2014). Internet addiction: a systematic review of epidemiological research for the last decade. Current Pharmaceutical design, Vol. 20 (25), 4026- 4052

-Prizant-Passal, S., Shechner, T. ve Aderka, I. M. (2016). Social anxiety and internet use- A meta-analysis: What do we know? What are we missing?. Computers in Human Behavior, Vol. 62, 221-229.